Cơ quan Ngân hàng Châu Âu (EBA) vừa phát hành một báo cáo mới, cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn khi các công ty crypto được cấp phép trước khi quy định MiCA có hiệu lực hoàn toàn vẫn tiếp tục hoạt động đến năm 2026.
MiCA, bộ khung pháp lý đầu tiên thống nhất cho toàn khối EU, đã chính thức có hiệu lực từ cuối năm 2024. Tuy nhiên, quy định này vẫn cho phép các công ty crypto có thời gian chuyển tiếp đến tháng 7 năm 2026 để xin cấp phép lại hoặc chứng minh đủ điều kiện hoạt động.
Theo EBA, một số công ty đã tận dụng kẽ hở pháp lý để tiếp tục kinh doanh, dù không đáp ứng đầy đủ các yêu cầu mới. Tình trạng này, theo cơ quan giám sát, có thể gây “ảnh hưởng tiêu cực nghiêm trọng đến tính minh bạch và an toàn của hệ thống tài chính EU.”
“Forum shopping” – chiêu lách luật mới của các công ty crypto
Một trong những hành vi đáng lo ngại được EBA nêu ra là hiện tượng “forum shopping”, khi các công ty cố tình chọn quốc gia có cơ chế cấp phép lỏng lẻo hơn để dễ dàng được chấp thuận. Sau đó, họ “hộ chiếu hóa” giấy phép này để hoạt động hợp pháp ở toàn EU.
Báo cáo cho biết, trước khi MiCA ra đời, có ít nhất một công ty đã nộp hồ sơ ở nhiều nước cùng lúc, rồi rút lui khỏi những nơi bị đặt câu hỏi, chỉ giữ lại giấy phép ở quốc gia dễ dãi nhất. Chính điều này tạo nên kẽ hở giám sát mà EBA cho rằng đang bị khai thác ngày càng tinh vi.
EBA cũng cảnh báo về các mô hình công ty thiếu minh bạch, không rõ chủ sở hữu thực sự hay cấu trúc điều hành. Một trường hợp cụ thể cho thấy một nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP) đã nộp đơn xin cấp phép tại nhiều quốc gia EU, nhưng bị phát hiện do hơn 20 pháp nhân khác nhau điều hành, phần lớn đặt trụ sở ngoài EU và nằm ngoài tầm kiểm soát của cơ quan quản lý.
Những cấu trúc như vậy, theo EBA, có thể dễ dàng bị lợi dụng để rửa tiền hoặc che giấu giao dịch bất hợp pháp dưới vỏ bọc hợp pháp.
Giải pháp: Tập trung quyền lực giám sát về một mối?
Luật sư Hendrik Müller-Lankow, chuyên gia pháp lý tại Đức, cho rằng tình trạng “mua sắm giám sát” là hiện tượng khó tránh nếu EU vẫn muốn duy trì mô hình “thị trường thống nhất nhưng quyền giám sát phân tán.”
Tuy nhiên, ông cũng nhận định rằng việc tập trung hóa cơ quan giám sát ở cấp EU có thể là hướng đi tất yếu để khắc phục những kẽ hở này. “Các cơ quan châu Âu vốn đã và đang mở rộng quyền lực của mình,” ông nói, “và điều này có thể giúp củng cố sự minh bạch trong giai đoạn đầy nhạy cảm của MiCA.”
Khi MiCA đặt nền móng cho kỷ nguyên quản lý crypto mới ở châu Âu, thách thức lớn nhất hiện nay là duy trì sự cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát rủi ro. EBA nhấn mạnh rằng nếu không giám sát chặt trong giai đoạn chuyển tiếp, chính những lỗ hổng này sẽ làm xói mòn niềm tin vào khung pháp lý được kỳ vọng là chuẩn mực toàn cầu của ngành crypto.
