Chiều ngày 9/5, trong khuôn khổ phiên thảo luận tại Quốc hội về dự án Luật Công nghiệp công nghệ số, nhiều đại biểu đã đặc biệt quan tâm đến các quy định liên quan đến tài sản số và tài sản mã hóa. Một trong những vấn đề nổi bật được đưa ra là việc cần thiết phải phân loại cụ thể tài sản số để làm rõ phạm vi pháp lý, nghĩa vụ thuế và quyền sở hữu tài sản trong môi trường điện tử.
Đại biểu Thạch Phước Bình, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh, nhấn mạnh rằng dự thảo Luật mới chỉ đưa ra định nghĩa tổng quát về tài sản số, trong khi thực tiễn đòi hỏi phải có sự phân loại rõ ràng hơn. Theo ông, tài sản số là một khái niệm pháp lý đặc thù, tương tự như dữ liệu cá nhân hoặc mã nguồn phần mềm, do đó cần được phân định cụ thể để phục vụ cho các quy định pháp luật, nhất là về thuế, kế toán và bảo hộ tài sản.
Ông Bình đề xuất phân chia tài sản số thành năm nhóm chính nhằm phục vụ công tác quản lý:
-
Dữ liệu số có thể định danh cá nhân – Gắn với quyền riêng tư và được điều chỉnh bởi pháp luật bảo vệ dữ liệu cá nhân.
-
Dữ liệu phi cá nhân – Bao gồm dữ liệu đã được ẩn danh hóa hoặc không liên quan đến danh tính con người, có thể lưu trữ, chia sẻ và kinh doanh.
-
Phần mềm và mã nguồn – Bao gồm phần mềm thương mại, mã nguồn mở, thuật toán AI, có khả năng cấp phép hoặc chuyển giao.
-
Nội dung số có tính chất sở hữu trí tuệ – Như ảnh, video, âm thanh, sách điện tử… có thể được định giá như tài sản vô hình.
-
Tài sản số định giá được – Bao gồm NFT, tài sản số trên nền tảng blockchain, dữ liệu huấn luyện AI và mô hình AI đã được xác thực.
Việc phân loại này, theo đại biểu Bình, sẽ giúp làm rõ phạm vi điều chỉnh của pháp luật, xác định cơ chế bảo hộ, định giá, chuyển nhượng và nghĩa vụ thuế của từng loại tài sản, từ đó là cơ sở quan trọng để xây dựng các quy định kế toán và tài chính phù hợp.
Đại biểu Đồng Ngọc Ba, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, cũng đồng tình với quan điểm cần phân loại tài sản số nhưng cho rằng đây là vấn đề kỹ thuật phức tạp và hiện nay trên thế giới vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau. Theo ông, tài sản số phải gắn liền với một môi trường ảo cụ thể để có thể xác định là tài sản ảo – chẳng hạn như “đất ảo” trong Metaverse hoặc “tiền vàng” trong trò chơi điện tử. Tài sản mã hóa, vốn phổ biến trên nền tảng blockchain như Bitcoin, token hay NFT, cũng cần có tiêu chí kỹ thuật rõ ràng để xác định, từ đó giúp Chính phủ có cơ chế quản lý và đảm bảo an toàn trong giao dịch.
Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường – cơ quan chủ trì xây dựng dự thảo Luật – cho biết luật hiện chỉ đưa ra các quy định mang tính nguyên tắc để thiết lập khung pháp lý ban đầu cho tài sản số. Các quy định chi tiết như bảo vệ người tiêu dùng, trách nhiệm nhà cung cấp dịch vụ, cơ chế giải quyết tranh chấp… sẽ do Chính phủ hướng dẫn cụ thể theo từng loại tài sản số và phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Theo nội dung dự thảo, tài sản số được định nghĩa là tài sản theo Bộ luật Dân sự, tồn tại dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bằng công nghệ số trên môi trường điện tử. Trong đó, tài sản ảo là một dạng tài sản số có thể dùng để đầu tư hoặc trao đổi, nhưng không bao gồm tiền pháp định, chứng khoán hoặc các tài sản tài chính khác. Tài sản mã hóa là tài sản số sử dụng công nghệ mã hóa hoặc công nghệ số tương tự để xác thực quá trình hình thành và giao dịch tài sản.
Ngoài ra, dự thảo cũng quy định rõ các nội dung liên quan đến quản lý tài sản số như: quyền sở hữu, chuyển nhượng, sử dụng; thuế và tài chính; bảo mật, an toàn thông tin và an ninh mạng; quyền sở hữu trí tuệ; hợp tác quốc tế và chia sẻ thông tin; bảo vệ người tiêu dùng; quản lý theo vòng đời tài sản; và các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát rủi ro.
Số liệu từ Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) cho thấy, chỉ tính riêng giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 10/2022, giá trị tiền ảo Việt Nam nhận về lên đến gần 91 tỷ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp chiếm tới 956 triệu USD – một con số cho thấy sự cấp thiết của việc hoàn thiện khung pháp lý để kiểm soát, quản lý và bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực tài sản số và tài sản mã hóa.
